دستاورد‌های حضور آگاهانه مردم در انتخابات

مصطفی قربانی

صندوق رای گویاترین شیوه بیان مسأله

عباس سلیمی نمین

برداشتی که من از نوع عملکرد مردم دارم، این است که مردم ایران همچنان صندوق رای را بهترین، گویاترین و رساترین شیوه بیان مسأله خود می‌بینند که این نشانه رشدیافتگی جدی است.

وقتی جامعه احساس کرد که انتخابات رقابتی را می‌تواند برگزار کند، تمایلات مختلف به صحنه می‌آید و از سوی دیگر قشر‌های مختلف جامعه در انتخابات در ساعات مختلفی برای صندوق‌های رای حاضر می‌شوند از این رو وقتی انتخابات مانند دیروز چندین بار تمدید می‌شود، یعنی کسانی که مردد بودند رای بدهند به میدان آمدند. این نشان می‌دهد که نخواسته‌اند از این فرصت خود را محروم کنند. ارزیابی جامعه کاملا سیال و براساس تغییرات است که این موضوع از جهات مختلفی قابل تامل به نظر می‌رسد. حضور اینچنینی مردم یک پیام روشن به کسانی دارد که فکر می‌کنند اگر راهی را برخلاف عقلانیت سیاسی در پیش بگیرند، مردم هم به دنبال آن‌ها می‌روند در حالی که چنین برداشتی اساسا اشتباه است. بسیاری از نویسندگان داخلی تلاش کردند مردم را از رجوع به صندوق رای با این استدلال که انتخابات رقابتی نیست، منصرف و مایوس کنند در حالی که این استدلال حتی مورد قبول روزنامه‌هایی که خود این نویسندگان در آن مطلب می‌نوشتند هم قرار نگرفت. حتی همین رسانه‌ها نیز متوجه شدند باید از فرصت انتخابات استفاده کرد؛ از این رو باردیگر ما با بطلان نگاه‌های محفلی مواجه شدیم. مردم در ارتباط با اصلاح جامعه و تغییر در آن، سعی دارند کم‌هزینه‌ترین شکل ممکن را انتخاب کنند؛ از این رو تحول در جامعه یک امر ضروری است. طبعا مشارکت در انتخابات فضا را طوری رقم زده که هم حریت خود را احساس می‌کنیم و هم نشان می‌دهیم یک کشور توسعه‌یافته هستیم.

پشت پرده سفر زلنسکی به عربستان

عبدالرضا فرجی راد

 ریاض با بر پایی نشستی با حضور زلنسکی وسران برخی کشورها در جده در سال اول جنگ، تلاش کرد بخت دیپلماسی خود را به عنوان یک میانجی بیازماید که نتیجه ای نگرفت. در حال حاضر زلنسکی تا حدی از غرب در کمک و همیاری نظامی به کیف ناامید شده ومعتقد است آن ها به وعده هایشان در تجهیز بیشتر اوکراین موفق عمل نکرده اند.  این در حالی است که روسیه به سرعت تولید ابزار جنگی اش را افزایش داده و در روز های اخیر پیشرفت هایی هر چند اندک در اشغال بخش هایی  دیگری در شرق اوکراین به دست آورده است.  احتمالا  وی از ریاض بخواهد با روابط حسنه ای که  با اعضای کنگره دارند، نگرانی کیف را منتقل نموده وتاثیر گذارد.

در حال حاضر اوضاع در کنگره تاحدی آشفته و نظرات متفاوتی میان اعضای دو حزب در اولویت کمک به اوکراین وجود دارد و موقعیت زلنسکی به شدت فرو کاسته شده است.

اولویت بایدن بر تمرکز و کنترل اوضاع خاورمیانه در سال منتهی به انتخابات درحال تغییر است و چشم انداز روشنی برای پایان جنگ اوکراین به ظاهر متصور نیست.

احتمالا هدف اصلی این سفر گرفتن کمک بیشتر از عربستان سعودی بعد از کمک ۴۰۰ میلیون دلاری قبلی است.

هر چند گفته می شود که حمایت از طرح صلح اوکراین نیز یکی از دلایل این سفر است. طرح صلحی که روسیه به هیچ وجهی زیر بار آن نخواهد رفت زیرا به طور کلی حمله روسیه به اوکراین از نظر داخلی مورد سوال واقع خواهد شد.

علاوه بر دریافت کمک که سعودی ها به خاطر روابط خوبشان با پوتین احتیاط لازم را خواهند داشت، بحث تبادل اسرا هم که قبلا سعودی ها یک بار با موفقیت انجام دادند، می تواند در دستور کار زلنسکی باشد که می تواند با وساطت بن سلمان مجددا صورت پذیرد.

هر آن چه هست این سفر و نتایج آن حتی در سطحی محدود بر اعتبار عربستان و شخص محمد بن سلمان می افزاید و در واقع در راستای خروج عربستان از وضعیت ژئوپلیتیکی تنش زا به سمت ژئوپلیتیک ثبات زا چه در سطح منطقه و چه در خارج از منطقه ارزیابی می گردد.

مساله اوکراین، عدم ورود عربستان به بحران تنگه باب المندب، صحبت های وزیر خارجه عربستان در کنفرانس امنیتی مونیخ و نقش آفرینی خاص در بحران غزه موید این استراتژی است.

شکست دشمن در متن و فرامتن جنگ غزه

 حنیف غفاری

بنیامین نتانیاهو اخیرا مدعی شده  اگر توافق آتش‌بس چندهفته‌ای بین رژیم اشغالگر قدس و حماس حاصل شود، صرفا ممکن است حمله نظامی اسرائیل به شهر رفح را «تا حدودی» به تعویق بیندازد و مدعی شد که پیروزی کامل در این منطقه تنها چند هفته پس از شروع دوباره حملات به دست خواهد آمد! در این میان نکات و ملاحظاتی وجود دارد که نمی توان به سادگی ازکنار آنها گذشت: نخست اینکه اساسا نتانیاهو از ابتدای جنگ غزه، با برقراری هرگونه آتش بسی ( چه از جنس موقت و چه دائم) مخالف بوده و حتی برخی اعضای کابینه وی مانند بن گویر و اسموتریچ وی را تهدید کرده بودند که هر گونه اقدامی در این خصوص منتج به خروج آنها از کابینه ائتلافی و اضطراری خواهد شد.
با این حال اکنون نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس و همراهانش در حال زمینه سازی برای آتش بس موقت هستند! دلیل این مسئله مشخص است: رژیم صهیونیستی به هسیچ یک از اهداف اعلامی و حتی پنهان خود در جنگ غزه دست پیدا نکرده و فرسایشی شدن نبرد کاملا به ضرر تل آویو بوده است. 
نکته دوم آنکه  اگر نتانیاهو و جو  بایدن، مطابق ادعاهای واهی مطرح شده خود را در مرحله تسلط کامل بر نوار غزه می دیدند، اساسا تن به هیچ گونه آتش بسی نمی دادند! نباید فراموش کرد که در جریان برگزاری مذاکرات، مقامات آمریکایی و صهیونیستی در ابتدا تلاش کردند تا در ازای آزادی همه اسرای رژیم صهیونیستی، آتش بسی ۶ هفته ای را منعقد سازند اما اکنون به وضوح آگاه هستند که خبری از آزادی همه اسرای صهیونیست نخواهد بود. در چنین شرایطی باید متوجه استیصال متنی و فرامتنی واشنگتن و
 تل آویودر جنگ غزه ماند. بهانه های مطرح شده حقوق بشری از سوی مقامات کاخ سفید، صرفا جهت کاهش نارضایتی و خشم عمومی نسبت به مشارکت آمریکا در نسل کشی غزه صورت گرفته است. بایدن طی ماه های اخیر محبوبیت خود را در برخی ایالات مهم و سرنوشت ساز ( که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ را تعیین خواهند کرد ) از دست داده است. بنابراین، اساسا امکان نداشته و ندارد که صهیونیستها و آمریکایی ها بر مبنای آنچه امروز ادعا می کنند( مانند انگیزه های انسانی و حقوق بشری)  تن به آتش بس موقت داده باشند! آنچه واشنگتن و تل آویو را وادار به پذیرش این روند ساخته، قدرت میدانی مقاومت فلسطین و خشم جهانی نسبت به اقدامات وحشیانه صهیونیستها می باشد. 
نکته سوم، معطوف به مواردی است که در آتش بس موقت مطرح شده و گفت و گوها حول آنها جریان دارد. یک مقام ارشد از مصر که به همراه قطر میانجی رژیم اشغالگر قدس و حماس هستند اظهار نموده  که پیش نویس توافق آتش‌بس شامل آزادی حداکثر ۴۰ زن و گروگان‌های مسن‌تر در ازای آزادی ۳۰۰ اسیر فلسطینی است .بنابراین، در این مرحله از آتش بس خبری از آزادی سربازان و افسران صهیونیست و حتی برخی شهرک نشینان نیست. به نظر می رسد نتانیاهو و کابینه رژیم اشغالگر صهیونیستی چاره ای جز عبور از خطوط قرمز ادعایی اولیه خود پیدا نکرده اند! 

منازعه دموکراتیک

احمد غلامی

در یکی از بنرهای تبلیغاتی دولتی درباره انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در خیابان شهید بهشتی ورودی مدرس شمال، شعار جالبی از سوی دولتی که برای خالص‌سازی به میدان آمده بود، به چشم ‌خورد: «رأی، نه به دیکتاتوری است‌». این تابلوی تبلیغاتی بیانگر نکته مهمی است؛ اینکه دولت سیزدهم دموکراسی را به معنای یک روش پذیرفته است، اگرچه هیچ باوری به دموکراسی به‌عنوان یک موقعیت سیاسی ندارد. یعنی تا اینجا پذیرفته است که برابری دموکراتیک یعنی برابری صوری در رقابت‌کردن برای رسیدن به جایگاه‌های قدرت و نه برابری در قدرت. در موقعیت سیاسی است که دموکراسی معنا پیدا می‌کند؛ یعنی وفاداری به ذات دموکراسی، آزادی بیان، آزادی تجمع، ایجاد نهادهای مدنی، احترام به آزادی و حقوق اجتماعی و... . شکی نیست که مردم برای رسیدن به یک موقعیت سیاسی از طریق نمایندگان مطلوب خود فاصله زیادی دارند، اما همین که دولتی خالص‌ساز دموکراسی را حتی در شکل صوری می‌پذیرد، گامی به جلو محسوب می‌شود. بی‌تردید این دیدگاه، حداقلی و خوشبینانه به نظر می‌رسد؛ چراکه رسیدن به دموکراسی از این طریق اگر ناممکن نباشد، ما را به مسیر دسترسی دور حوالت می‌دهد. نکته اساسی این است که این‌گونه پذیرش شرکت در انتخابات از سوی دولت به معنای گذر به دموکراسی نیست؛ چراکه برای گذر به دموکراسی باور به شرایط آن لازم است و شرط کافی آن اقتدار مردم در تغییر روندها و ایجاد نهادهای دموکراتیک است. دو شرطی که بعید است در ذهن و زبان دولت سیزدهم وجود داشته باشد، اما رویکرد دولت و نهادهای رسمی برای شرکت مردم در انتخابات مجلس دوازدهم بر نکته‌ای اساسی تأکید کرد و آن این است که صندوق رأی اهمیت دارد و برای رسیدن به جایگاه قدرت، این صندوق رأی است که به آن جایگاه مشروعیت می‌دهد. طرفه آنکه این روند را دولتی که خود با آرای حداکثری مردم بالا نیامده است، بیش از دولت‌های دیگر با تمام وجود احساس می‌کند، حتی اگر به آن باور نداشته باشد. بی‌تردید دولت سیزدهم ‌مانند دولت‌های دیگر کارهایی انجام داده که قابل اعتناست و تصمیماتی گرفته که موجب سرزنش و انتقادات شده است. کارها و اقدامات مثبت این دولت هرگز مورد توجه مردم قرار نگرفته و اشتباهات آن با درشت‌نمایی از سوی رسانه‌ها، منتقدان و شبکه‌های اجتماعی‌ فراگیر شده است. دلیل این شیوه برخورد چیزی نیست مگر اینکه این دولت با آرای حداکثری مردم به میدان نیامده است. آیا آگاهی از قدرت و تأیید مردم می‌تواند باور به دموکراسی را در اصحاب دولت سیزدهم به وجود آورده باشد؟ بهتر این است پاسخی ناامیدکننده به این پرسش داده نشود و به همین نکته بسنده کنیم که یک گام برداشتن به سمت جامعه دموکراتیک حتی در ظاهر، ارزش اندیشیدن دارد. در هیچ دوره انتخابات مجلس به‌عنوان یک نماد این‌گونه مطرح نشده بود. این انتخابات برهه‌ای تاریخی در کشور بود و این رویداد تاریخی را هم کسانی که نگاهی سلبی به انتخابات داشتند و هم آنان که هنوز به تغییر از طریق صندوق رأی باور داشتند به وجود آوردند. مهم نیست در این انتخابات چه کسانی برنده شده و وارد مجلس خواهند شد، حتی مهم نیست تعداد شرکت‌کنندگان بی‌شمار است یا کم‌شمار؛ مهم این است که صندوق رأی در این دوره از انتخابات، سلبی یا ایجابی، به محل نزاع تبدیل شده بود. این نزاع، نزاع دموکراتیک است. منازعه‌ای که پیروز آن مردم‌اند که مسیر گذر به دموکراسی را هموار کرده‌اند. چه آنان که پای صندوق رأی رفته‌اند و چه آنان که نرفته‌اند، یک سودا در سر داشتند: دستیابی به دموکراسی و رسیدن به دموکراسی یعنی برابری در قدرت و تعیین سرنوشت خود از طریق رویکردهای سلبی و ایجابی به صندوق رأی. بدیهی است همه متوجه خطری هستند که کشور را از مشارکت پایین مردم در انتخابات تهدید می‌کند. شاید از همین‌ رو است که جناح‌های سیاسی کشور و نخبگان سیاسی و فرهنگی تنها راه هشدار را از طریق شرکت یا عدم شرکت در انتخابات می‌دانند. نباید غافل بود که جناح‌های معتدل اصولگرا بیش از هر زمان دیگر برای دعوت مردم به انتخابات تلاش کرده‌اند و همین که موضوع انتخابات و حضور مردم برای آنان فراتر از انگیزه‌های سیاسی و به‌نوعی حیثیتی شده بود، جای تأمل دارد. رسیدن به این باور که مردم مهم‌اند، دستاورد کمی برای دموکراسی نیست. شاید در هیچ دوره‌ای نیز اصلاح‌طلبان این‌گونه به مردم باور پیدا نکرده بودند، باوری که آنان را واداشت تا از نگاه ابزاری به مردم دست بردارند.

 هر دو طیف اصلاح‌طلب، چه آنان که در انتخابات شرکت کردند و مورد سرزنش بسیاری قرار گرفتند و چه آنان که در انتخابات فهرست ندادند و به باور خودشان در کنار مردمی ایستادند که نادیده گرفته شده‌اند، هر دو گروه به یک میزان برای دموکراسی مفیدند. در این دوره انتخابات مجلس باور به اثرگذاری «منفیت» برای دستیابی به دموکراسی بیش از هر دوره دیگر به چشم می‌خورد. اگر ایجابیت از معنای پوپولیستی آن خارج شده و به یک امر سیاسی تبدیل شده بود، از رهگذر همین منفیت بود که دوباره معنا پیدا کرد. یکی از دستاوردهای انتخابات این دوره مجلس دوازدهم افول ایجابیت پوپولیستی بود، توده‌گرایی برای سلطه اکثریت بر اقلیت. برخی بر این باورند که جامعه ایران دوقطبی شده و دیگر نباید از شکاف دولت-‌ملت سخن گفت. اینک ما شاهد شکاف ملت-‌ملت هستیم. این نگاه بدبینانه اگر اندکی هم پا در واقعیت داشته باشد، باید آن را جدی گرفت و با توزیع و توازن قدرت از صلب‌شدن این پدیده جلوگیری کرد. اقدامی که هنوز برای آن فرصت وجود دارد. برخی بر این باورند که این دوره انتخابات مجلس دوازدهم به‌طور جدی می‌تواند بر انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۴ مؤثر واقع شود، هم در تنوع معرفی نامزدها و هم شرکت مردم در انتخابات. اگر اتفاق غیرقابل پیش‌بینی‌ای رخ ندهد، امکان روی کار آمدن دولتی متفاوت با دولت سیزدهم از طریق صندوق رأی به‌طور جدی وجود خواهد داشت. نه به این دلیل که این دولت نسبت به دولت‌های دیگر ناتوان‌تر بوده است‌ بلکه به این دلیل که این دولت زاده شرایط تاریخی است که دیگر آن شرایط دچار زوال شده است و نه آدم‌های جامعه همان آدم‌های سابق‌اند و نه ساختار حکومت. بی‌تردید هیچ‌کدام از دولت‌های سابق با چنین وضعیتی روبه‌رو نبوده‌اند و این از بداقبالی دولت سیزدهم است که تاریخ روی خوش به آن نشان نداده است.