شبکه‌های تخصصی تلویزیونی ضرورت عصر ارتباطات

ع ـ درویشی
رسانه‌های جمعی ـ اعم از شنیداری، دیداری، مکتوب و الکترونیک ـ از ارکان مهم اطلاع‌رسانی در جوامع انسانی بوده و در حقیقت، پیشقراول اطلاع‌رسانی به مردم در عصر ارتباطات هستند. گفتگوی تمدنها و فرهنگها، بازتاب رخدادها و وقایع روز، دستاوردها و تبادل گزاره‌های تکنولوژیک با ابزارهای پیشرفته رسانه‌ای، عصر انفورماتیک را در پوست گردویی گنجانده و دهکده جهانی را محقق کرده است.
به گفته دکتر ستاره بهجت‌فر، رسانه‌ها، ملت‌ها را به هم پیوند می‌دهند. جغرافیای جهان را کوچک می‌کنند و آینه بزرگ خود را برای آگاهی مردم جهان در مقابل تاریخ، شیوه زیست، میزان پیشرفت یا پسرفت کشورها، درجه فقر، تعامل یا تقابل فرهنگ‌ها و نظایر آن به کار می‌گیرند.
به باور این استاد دانشگاه، در بین رسانه‌های جمعی، تلویزیون جایگاه ویژه‌ای دارد. اهمیت تلویزیون در بین رسانه‌ها از آنرو شاخص است که مخاطبان، پیام‌ها را می‌شنوند و می‌بینند. تلویزیون در بازتاب رخدادها، بیش از هر رسانه‌ای، دارای مزایای سرعت و فراگیری است.
شبکه‌های ویژه
«سه شبکه مجازی مختص فیلم و سریال، کودک و نوجوان و برنامه‌های تفریحی و جنگ، در تابستان گذشته برای تماشاگران تلویزیون، برنامه تهیه و پخش کرده است».
ستاره بهجت‌فر با اشاره به مطلب بالا به نقل از معاون پیشین سیما (میرباقری)، می‌افزاید: «این برنامه‌ها، جوابگوی نیاز گروههای مختلف مردم نیست. توجه به مقوله کتاب و کتابخوانی در برنامه‌های تابستانی نیز، جای خالی شبکه اختصاصی فرهنگ را پر نمی‌کند».
این استاد دانشگاه به گزارشگر ما می‌گوید: «میرباقری، معاون پیشین سیما، چندی پیش در پاسخ به پرسش خبرنگاران در باره شبکه تخصصی ویژه کودکان، غفلت صدا و سیما در راه‌اندازی شبکه کودک را اینگونه توجیه کرد که ما باید برنامه تولیدی داشته باشیم. در حالی که شبکه‌های تلویزیونی کشورهای همسایه بیشتر برنامه‌هایی را که به روی آنتن می‌فرستند، از تولیدات دیگر کشورهاست. از اینرو، برای آنها راه‌اندازی شبکه‌های اختصاصی، کار سختی نیست».
به گفته بهجت‌فر، معاون سیما در آن جلسه پرسش و پاسخ ناچار شد، بگوید که با توجه به محدودیت‌های فنی و کیفی، می‌کوشیدیم تا بدون اضافه‌کردن شبکه، کیفیت برنامه‌ها را افزایش دهیم، ولی به این نتیجه رسیدیم که باید شبکه‌های بیشتری نظیر شبکه‌های نمایش، مستند، کودک و ورزش را راه‌اندازی کنیم.
او می‌افزاید: «حقیقت این است که برنامه‌های سیما - به لحاظ کیفی و کمی- نیاز کودک و نوجوان و قشر فرهنگ‌دوست جامعه را برآورده نمی‌کند. از این‌رو، ایجاد شبکه‌های تخصصی ورزش، کودک، فرهنگ و فیلم و سریال گریزناپذیر است».
راه‌اندازی شبکه ورزش
«تلویزیون فقط یک بازی از پنج بازی تیم ملی بسکتبال را در جام‌جهانی، بطور زنده، پخش کرد. اما از پیکار هفت کشتی‌گیر فرنگی‌کار ایران در مسابقه‌های قهرمانی جهان در مسکو، حتی یک دقیقه هم پخش مستقیم نداشت!»
بهروز حسین نژاد، کارشناس مدیریت رسانه، با بیان مطلب بالا به گزارشگر ما، می‌گوید: «برخی از مدیران صداو‌سیما در توجیه کم‌کاریها، ترافیک برنامه‌های ویژه ماه مبارک رمضان را بهانه می‌کنند؛ اما پس از ماه مبارک هم مسابقات کشتی قهرمانی جهان از تلویزیون پخش نشد. حقیقت این است که ‌اختلاف مدیران صداوسیما با سازمان تربیت بدنی بر سر چگونگی تامین بودجه برای ایجاد شبکه ورزش، روی پخش مستقیم مسابقات ورزشی از شبکه سوم سیما، تاثیر منفی گذاشته است؛ چون سازمان صدا و سیما، ادعا می‌کند که برای راه‌اندازی شبکه ورزش، نیاز به 160 میلیارد تومان بودجه دارد».
با همه وعده‌ وعیدها، هنوز شبکه ورزش راه‌اندازی نشده است. دکتر علی سعید‌لو، معاون رئیس‌جمهوری سازمان تربیت بدنی در این باره، می‌گوید: «به مسئولان سازمان صداوسیما، پیشنهاد کردیم که شبکه تلویزیونی 24 ساعته ورزش راه‌اندازی شود».
وی می‌افزاید: «همچنین پیشنهاد شد که در ازای تامین هزینه مالی(100میلیارد تومان) راه‌اندازی این شبکه از سوی سازمان تربیت‌بدنی، در آمد همه تبلیغات ورزشی این شبکه، در اختیار سازمان تربیت‌بدنی قرار گیرد».
رئیس شبکه سوم سیما نیز خبر از راه‌اندازی دو شبکه «فوتبال» و «ورزش» می‌دهد. مدیر شبکه سوم سیما در این باره می‌گوید: «تصمیم داریم لیگ‌های مطرح اروپایی را بطور زنده از شبکه سوم سیما پخش کنیم؛ که در این زمینه در حال رایزنی برای خرید حق پخش دیدارهای لیگ برتر انگلستان هستیم».
پورمحمدی در باره تلاش برای پخش لیگ برتر فوتسال ایران، می‌افزاید: «اگر در جدول زمانبندی برنامه‌ها، زمان لازم برای گنجاندن این مسابقات وجود داشته باشد، لیگ فوتسال را بطور زنده، برای علاقه‌مندان به این رشته ورزشی، پخش خواهیم کرد. اکنون به دلیل محدودیت زمانی، فرصت پخش رشته‌هایی نظیر والیبال، کشتی و بسکتبال را نداریم».
حمید سجادی، معاون امور ورزشی سازمان تربیت بدنی نیز از کوشش صداوسیما و تربیت‌بدنی برای راه‌اندازی شبکه اختصاصی ورزش، استقبال کرده است. او می‌گوید: «هماهنگی لازم برای ایجاد شبکه تلویزیونی ورزش، بین مدیران صداوسیما و سازمان تربیت بدنی وجود دارد».
او می‌افزاید: «با پیگیری دکتر سعیدلو و تاکید او، مبنی بر راه‌اندازی هرچه سریعتر شبکه ورزش، یکی از آرزوهای دیرین جامعه ورزش کشور -داشتن یک شبکه اختصاصی برای پوشش کامل رویدادهای ورزشی- برآورده می‌شود».
چرخه بهم پیوسته
«امروز شبکه‌های مختلف ورزشی در سطح جهان، هواداران ورزش را که در پیِ تندرستی، هیجان و شادابی هستند، سیراب می‌کنند. یکی از چالش‌های مهم جامعه، بیکاری و پیامدهای برآمده از آن است. ایجاد شبکه ورزش، در اشتغال مستقیم و غیرمستقیم تحصیلکرده‌ها خواهد افزود».
یک روزنامه‌نگار با بیان مطلب بالا، می‌‌افزاید: «یکی از ایرادهای برنامه‌های ورزشی تلویزیون، پرداختن بیش از اندازه به فوتبال - برای هیجان‌انگیزی آن- و در نتیجه، به سایه‌‌رفتنِ دیگر رشته‌های ورزشی است.
این کار اگر هیچ ایرادی نداشته باشد، توجه هواداران ورزش را از رشته‌های ورزشی پایه، موفق و با اهمیت، دور می‌کند. از اینرو اگر شبکه مستقل ورزش راه‌اندازی شود، افزون بر توسعه اقتصادی و کمک به افزایش درآمد فدراسیون‌ها، برانگیزنده گرایش جوانان کشور به رشته‌هایی نظیر کشتی، دوومیدانی، سوارکاری، تکواندو، شنا و دیگر رشته‌های ورزشی خواهد شد».
اما یکی از برنامه‌سازان تلویزیونی، در این باره به گزارشگر ما، می‌گوید: «منتقدان درست می‌گویند که بودجه زیادی صرف فوتبال می‌شود و موفقیت کمی بدست می‌آورد، ولی دیگر رشته‌های ورزشی با آنکه بودجه کمی دارند، نتایج درخشانی بدست می‌‌آورند. تلویزیون نباید نسبت به رشته‌های مادر، بی‌اعتنا باشد. اما فراموش نکنیم که فوتبال، بخش بزرگی از سرگرمی جوانان هوادار هیجان را تشکیل می‌دهد؛ و باز فراموش نکنیم که 60درصد جمعیت کشور، زیر 30 سال (42 میلیون نفر) بوده و بیشتر آنان هوادار فوتبال هستند».
او با بیان اینکه بسیاری از گروه‌های جامعه با ورزش، ارتباط تنگاتنگی دارند، می‌افزاید: «زندگیِ همه آنان از این راه می‌گذرد؛ از اینرو می‌توان تصور کرد که خبر راه‌اندازی شبکه اختصاصی ورزش، تا چه اندازه، برای تماشاگران رقابت‌های ورزشی به خصوص فوتبال خوشایند است.
این وعده وعیدها، زمانی جالب‌توجه‌تر خواهد بود که از حرف خارج شود و جامه ‌عمل بپوشد. چرا که برخی شیفتگان ورزش، تفریح دیگری بجز تماشای برنامه‌های ورزشی ندارند. همچنین مدیران پخش برنامه‌های تلویزیون نیز ناچار نخواهند بود، هنگام پخش مسابقات ورزشی، پخش سریال‌های تلویزیونی را قطع کنند. اگر شبکه مستقل ورزشی وجود داشته باشد، ساعت پخش هیچیک از برنامه‌ها تداخل نخواهد داشت و در نتیجه تغییر نمی‌کند».
یک نشانه از اهمیت ورزش نزد مردم ایران را می‌توان در ورزشگاه‌ها سراغ گرفت؛ که برای دیدن یک بازی فوتبال (شهرآورد) 100هزار تماشاگر به درون ورزشگاه‌ها می‌روند و چیزی حدود 20 تا 50هزارنفر دیگر، پشت درهای بسته می‌مانند و از دیدن مسابقه ورزشی مورد علاقه خود، محروم می‌شوند.
به باور او، اهمیت ورزش نزد خانواده‌های ایرانی به سبب بی‌برنامگی مدارس و دانشگاهها در ایام تعطیلات تابستان (نزدیک به 100روز تعطیلی) و غنی کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان و دانشجویان در این ایام، تدارک ندیدن سفرهای اردویی و کمبود تفریح برای جوانان در سطح جامعه، بسیار بالاست.
او می‌گوید: «خانواده‌‌های ایرانی می‌کوشند برای دورکردن نوجوانان از گزند ناهنجاری‌های اجتماعی، بیشتر اوقات فراغت آنان را در سه‌ماه تابستان، در باشگاه‌های ورزشی یا تماشای برنامه‌های ورزشی تلویزیونی، پُر کنند. خانواده‌هایی نیز هستند که از برنامه‌های موردپسند خویش، چشم می‌پوشند تا جوانانشان در خانه بمانند و برنامه مورد علاقه خود را ببینند».
کودک و نوجوان
سالها پیش، خبر تبدیل شبکه دوم سیما به شبکه کودک و نوجوان، روی خروجی خبرگزاری‌های کشور قرار گرفت. قرار بود بر حجم برنامه‌های کودک شبکه دوم سیما افزوده و بتدریج به شبکه اختصاصی کودک، تبدیل شود. اما هنوز این اتفاق رخ نداده و فقط برنامه کودک شبکه یک سیما، به شبکه 2 افزوده شده است و شبکه یک، برنامه‌ کودک پخش نمی‌کند.
بر پایه آمار، کودکان ایرانی دو برابر استاندارد جهانی، پای گیرنده‌های تلویزیونی می‌نشینند. البته این امر از سوی برخی، به حساب کیفیت برنامه‌ها گذاشته می‌شود؛ در حالی که از دیدگاه روانشناسان، نگران‌کننده است. با توجه به اینکه شبکه ویژه کودک هنوز راه‌اندازی نشده است و گزاره خشونت در فیلم‌ها و سریال‌ها و حتی در برنامه‌های کودک، وجود دارد، این نگرانی‌ها بیشتر می‌شود.
به گفته ستاره بهجت‌فر، کودکان و نوجوانان با تماشای برنامه‌های تلویزیونی، وارد دنیای مجازی و خیالی می‌‌شوند و قدرت تشخیص برخی از مسائل را ندارند. در حالی که امروز کودکان و نوجوانان کشور، پای برنامه‌هایی می‌نشینند که برای بازه سنی آنان، ساخته نشده ‌است، یا چیزهایی را می‌آموزند، که آموختنش برای آنان زود است.
او با بیان اینکه در همه جهان، شبکه‌ای مخصوص کودکان و نوجوانان وجود دارد، می‌افزاید: «این شبکه‌ها از بامداد تا شامگاه، برای کودکان، برنامه‌های آموزشی و تفریحی مطابق با دیدگاههای روانشناختی، و بدون هرگونه خشونت، پخش می‌کنند که در لحظه‌لحظه آن، رضایت و خوشنودی خانواده‌ها دنبال می‌شود. از اینرو، خیال خانواده‌ها از این بابت، آسوده است».
به اعتقاد این استاد دانشگاه، خانواده‌های ایرانی نمی‌توانند با خیال راحت، کودک خود را پای برنامه‌های تلویزیونی بنشانند. چون این شبکه، فقط پنج ساعت در روز، برای کودک و نوجوان- با خاله‌ها و عموهای تکراری که دیگر چنگی به دل نمی‌زند- برنامه پخش می‌کند و در بقیه ساعت‌های روز، برنامه‌هایش تفاوتی با شبکه‌های دیگر ندارد و مناسب کودک و نوجوان نیست.
تلویزیون کابلی
سال پیش از سوی جانشین رئیس سازمان صداوسیما، خبری مبنی بر راه‌اندازی شبکه مستقل اردو زبان، انعکاس رسانه‌ای یافت. گفته شد که قرار است، شبکه‌ای مستقل نظیر شبکه‌های تلویزیونی معاونت برون‌مرزی، برای چند صدمیلیون اردوزبان شبه قاره هند، با یک عنوان ویژه، راه‌اندازی شود.
اکنون، زمزمه راه‌اندازی تلویزیون کابلی به گوش می‌رسد. به گفته مهندس کامران‌هاشم‌پور، شبکه‌های بی‌سیم در دنیای کنونی، هرچه بیشتر در حال گسترش است. با توجه به ماهیت این شبکه‌ها که بر اساس سیگنال‌های رادیویی برنامه پخش می‌کنند، مهمترین نکته در استفاده از این تکنولوژی، آگاهی از نقاط قوت و ضعف آن‌ است. اگرچه استفاده از این شبکه‌ها، خالی از خطر نیست، ولی می‌توان به ‌سطح قابل‌قبولی از ایمنی، دست یافت.
‌هاشم‌پور در باره تأثیر و کارکرد رسانه‌ها، می‌گوید: «رسانه‌ها، پل‌های نامریی هستند که انسانها برای شناخت همنوعان خود، کشورهای دیگر و شیوه زیست مردمان، از روی آن گذر می‌کنند؛ بدون آنکه، آهنگ سفر داشته باشند».
او می‌افزاید: «فضای ایجاد شده بین مردم و تلویزیون، فضایی دگرگونه است. فیلم، نمایشنامه، خبر، تحلیل، تفسیر و گفتگوهای زنده، اتمسفر جدیدی پدید می‌‌آورد، که هیچ شباهتی به شنیدن رادیو یا خواندن روزنامه ندارد. همین فضا سبب می‌شود که بیننده با دقت به تصویر نگاه تلویزیونی کند و پیام، وارد ذهنش شود».
او با این اعتقاد که تلویزیون در جهت دادن به افکار عمومی، نقش بسیار اثرگذاری دارد، می‌گوید: «یکی از مسیرهای رونق‌ تجارت، به تلویزیون منتهی می‌شود. در زمینه‌های دیگری چون انتشار خبر، شناساندن اشخاص، تبیین تاریخ، گزاره‌های ادبیات و فرهنگ و ارایه تحلیل و تفسیر درباره چگونگی زندگی و زیست گذشتگان و نظایر آن، صفحه تلویزیون، اثری مستقیم در افزایش آگاهی مردم دارد».
او در تعریف شبکه‌های تلویزیونی کابلی، می‌گوید: «شبکه‌های تلویزیونی کابلی نیز در همین راستا، معنی و مفهوم می‌یابند. اگر شگرد تلویزیون، استفاده از ابزارهای مختلف برای ارتباط با گروههای گوناگون مردمی است، کاربر متصل به شبکه کابلی، خواهان آن است که خود، انتخاب‌کننده این ابزار باشد».
مهندس‌هاشم‌پور در پاسخ به اینکه آیا تلویزیون کابلی، نیاز به کابل‌کشی دارد، می‌گوید: «وقتی درباره چنین شبکه‌ای، سخن می‌گوییم، بلافاصله کابل به عنوان وسیله انتقال دهنده، در نظر می‌آید؛ حال آنکه سالهاست، استفاده از شبکه‌سازی بی‌سیم در دنیا رواج یافته است است».
او می‌افزاید: «طبیعی‌ترین مزیتِ استفاده از این شبکه‌ها، بی‌نیازی به ساختار فیزیکی، امکان انتقال تجهیزات و امکان ایجاد تغییر در ساختار مجازی آنهاست». تا چندی پیش، یک LAN بی‌سیم، مترادف با سرعت انتقال پایین و خدمات غیرقابل اعتماد بود، اما ‌اکنون این فناوری، خدمات قابل قبولی را با سرعتی مناسب، برای کاربران فراهم کرده است.
کارکرد شبکه کابلی
‌هاشم پور درباره کارکرد شبکه کابلی، می‌گوید: «فرستنده و گیرنده‌ها با امواج الکترومغناطیسی (رادیویی یا مادون قرمز) برای انتقال داده از یک نقطه به نقطه دیگر، کار می‌کنند. امواج رادیویی، بیشتر به عنوان یک حامل رادیویی، تلقی می‌شود، چرا که وظیفه انتقال انرژی الکترومغناطیسی از فرستنده به گیرنده دورتر از خود را بر عهده دارند».
او می‌افزاید: «داده‌ها، هنگام ارسال، بر موج حامل رادیویی، سوار می‌شوند و در دستگاه گیرنده به راحتی تفکیک(مدلاسیون) می‌شوند. با مدوله ‌شدن موج رادیویی حامل، سیگنال رادیویی، دارای فرکانس‌های مختلفی می‌شود. در گیرنده رادیویی، برای استخراج اطلاعات، با تنظیم گیرنده روی فرکانسی خاص، بقیه فرکانس‌ها فیلتر می‌شود».
امروز، همه امور تخصصی شده است. موفقیت هیچ رسانه‌ای به پای تلویزیون نمی‌رسد. مردم، دوست دارند بجای استفاده از سی.‌دی و دستگاه ویدئو، فیلم‌ها و برنامه‌های مورد علاقه خود را از تلویزیون کابلی ببینند. اما موفقیت یک شبکه تلویزیونی در جهان امروز - جدای از تعادل بین عمق تاثیر و گستردگی تاثیر- بستگی به ایمنی، تخصص و اعتمادسازی دارد.
زمان اندک کاربر، امروز مجالی برای وی باقی نمی‌گذارد که برای دیدن برنامه مورد پسند به جستجو در هزاران کانال تلویزیونی بپردازد که 24 ساعته، برنامه‌های گوناگون و متنوعی را پخش می‌کنند. کاربر امروز به محض رسیدن به خانه و لمیدن جلوی تلویزیون، می‌داند که با فشار انگشت روی کدام شماره دستگاه کنترل از راه دور می‌تواند شبکه مورد علاقه خود را – که در همه ساعات شبانه روز، بطور تخصصی برنامه پخش می‌کند ببیند.