مقدمهپایگاه بصیرت،پس از گذشت یک‌سال‌ونیم از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه ۵+۱ در دولت یازدهم و با مختصات جدید، این مذاکرات وارد مرحله‌ای حساس شده است و درحالی‌‌که عده‌ای نزدیک بودن توافق را پیش‌بینی می‌کنند، اما واقعیات از چیز دیگری حکایت می‌کند. گرچه براساس بیانیه لوزان قدرت‌های جهانی در پذیرش حق غنی‌سازی در داخل خاک ایران از مواضع گذشته خود عقب‌نشینی کردند و به ناچار برخوردار بودن ملت ایران از چرخه سوخت را پذیرفتند، اما همچنان چند مانع بزرگ و اساسی بر سر راه رسیدن به یک توافق جامع و نهایی وجود دارد. یکی از این موانع به نوع نگاه غربی‌ها و به‌ویژه آمریکایی به سیستم نظارت و بازرسی‌های ویژه و فراتر برمی‌گردد. آمریکایی‌ها پس از توافق ژنو، همواره تأکید کرده‌اند که توافق نهایی باید برای آنان خوب باشد و تصریح دارند که توافق‌نکردن برای آنان بهتر از یک توافق بد است. پس از بیانیه لوزان، مقامات آمریکایی هم براساس فکت‌شیت خود و هم براساس مصاحبه‌های متعدد، بر این نکته تأکید داشته‌اند که فراهم شدن امکان بازرسی از هر نقطه در ایران، یکی از مفاد توافق با ایران است. البته این ادعای آمریکایی‌ها، نه‌تنها از سوی مقامات مذاکره‌کننده ایرانی رد شده، بلکه با مخالفت‌های جدی مسئولان و عموم مردم مواجه شده است. در این نوشتار، چرایی تأکید آمریکایی‌ها برای بازرسی‌های ویژه از کشورمان و دلایل مخالفت ایران با این بازرسی‌های نامتعارف بررسی می‌شود.ماهیت بازرسی‌های ویژهبررسی اظهارنظرهای مقامات آمریکایی نشان می‌دهد، از الزامات یک توافق خوب برای آنها، این است که ایران به آنها اجازه بازرسی‌های ویژه در داخل ایران را بدهد. بازرسی‌های ویژه از نگاه آمریکایی‌ها، بازرسی‌های فراتر از پروتکل الحاقی است. مؤسسه «بروکینگز» که از جمله مؤسسات راهبردی آمریکا به‌شمار می‌آید، پس از توافق ژنو، مجموعه‌ای از توصیه‌های راهبردی را به دولت آمریکا برای مفاد یک توافق خوب با ایران ارائه کرده است. «رابرت آینهورن» کارشناس کنترل تسلیحاتی و عضو این مؤسسه، یکی از الزامات توافق خوب با ایران را این‌گونه بیان می‌دارد: «امیدواریم ایران آماده یک نظارت ویژه باشد؛ زیرا برای برطرف کردن هرگونه شک و ابهام، به بازرسی بسیار گسترده‌تر از پروتکل الحاقی نیاز خواهد بود.»بنابراین، منظور آمریکایی‌ها از بازرسی‌های ویژه براساس پروتکل الحاقی نیست که خود نوعی بازرسی ویژه به‌شمار می‌آید. از آنجا که پروتکل الحاقی اجازه بازدید از مراکز غیرهسته‌ای را نمی‌دهد، غربی‌ها و به‌ویژه آمریکایی‌ها، به‌دنبال آن هستند تا با عنوان بازرسی‌های ویژه و فراتر از پروتکل الحاقی، به هر نقطه‌ای از خاک ایران و از جمله مراکز نظامی، دفاعی و امنیتی دست یابند! در شرایطی که مقامات کشورمان و از جمله وزیر امور خارجه، بارها تأکید کرده‌اند که در توافقنامه جامع، هرگز اجازه بازرسی‌های ویژه و خلاف عرف بین‌المللی، به‌ویژه در حوزه دفاعی و نظامی به نهادهای بین‌المللی داده نمی‌شود، تأکید مقامات آمریکایی و از جمله رئیس‌جمهور این کشور بر روی بازدیدها و بازرسی‌های ویژه از مراکز نظامی کشورمان جای تأمل و دقت فراوان دارد.بازرسی‌های ویژه از نظر رئیس‌جمهور آمریکارئیس‌جمهور آمریکا از جمله کسانی بود که بلافاصله پس از قرائت بیانیه لوزان، اظهاراتی را بیان داشت که مفادی از آن با تکذیب مقامات ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان مواجه شد. آقای اوباما در مصاحبه‌ها و اظهارنظرهای خود، در راستای توجیه افکار عمومی آمریکا و متقاعدکردن مخالفان توافق با ایران، از دسترسی‌های ویژه به هر نقطه‌ای در خاک ایران، به‌منزله یکی از مهم‌ترین دستاوردهای توافق با ایران یاد می‌کند. وی در مصاحبه با روزنامه نیویورک‌تایمز می‌گوید: «آنچه قرار است انجام دهیم، این است که مکانیسمی ایجاد کنیم که بازرسان آژانس بتوانند هرجایی بروند.» وی در پاسخ به این پرسش که واقعاً «هرجایی در ایران؟»، بیان می‌دارد: «هرجایی که به آن مظنون هستیم، روشن است که باید از ایران درخواست شود. ایران می‌تواند مخالفت کند، اما آنچه ما انجام داده‌ایم، این بود که بکوشیم. طراحی کنیم که هر وقت این مخالفت‌ها شنیده شد، این وتوی نهایی از سوی ایران نباشد، بلکه نوعی سازوکار بین‌المللی شکل بگیرد که ارزیابی منصفانه‌ای انجام دهد و ببیند که آیا باید بازرسی صورت گیرد یا نه؟ اگر آنها اعلام کردند که باید (بازرسی) صورت گیرد، آن‌وقت مسئله حل می‌شود، نه اینکه ایران بگوید، نه نمی‌توانید اینجا بیایید.»اوباما که معتقد است، چنین توافقی با ایران بسیار ارزشمند است و باید از آن به‌عنوان یک توافق خوب یاد کرد، در ادامه همین مصاحبه، ماهیت بازرسی‌های ویژه را بیشتر تشریح کرده و می‌گوید: «بنابراین در مجموع آنچه شاهدیم، این است که تنها پروتکل الحاقی که آژانس در کشورهایی که مظنون به داشتن سابقه مشکل‌دار در برنامه هسته‌ای هستند اعمال می‌کند نیست، بلکه از آن هم فراتر رفته‌ایم و ایران تحت نوعی سازوکار بازرسی و راستی‌آزمایی خواهد بود که تا پیش از این هرگز اجرا نشده است.»بازرسی ویژه شرط کنگره برای تأیید توافق هسته‌اییکی از مفاد اصلی و مهم لایحه مطرح در کنگره آمریکا برای نظارت سناتورها بر هر نوع توافق هسته‌ای با ایران و مشروط کردن این توافق به تأیید کنگره، انجام بازرسی‌های ویژه از ایران طبق بندهای توافق است. در واقع، براساس این لایحه، کنگره آمریکا توافقی را تأیید خواهد کرد که براساس آن، جمهوری اسلامی انجام بازرسی‌های ویژه با ماهیت ذکرشده را پذیرفته باشد.سناتور «لیندسی گراهام» از سناتورهای جمهوریخواه و یکی از حامیان لایحه نظارت کنگره بر توافق هسته‌ای طی مصاحبه‌ای با «فاکس‌نیوز» می‌گوید: «بازرسی از هر کجا و هر زمان، شرط جدید کنگره برای تأیید توافق هسته‌ای است.» وی در ادامه افزود: «من می‌گویم اگر توافقی حاصل شود که بازرسی‌ها در هر کجا و هر زمان را ملزم نکند، سنا با آن توافق، موافقت نخواهد کرد.» وی در این مصاحبه تأکید کرد، توافق خوب شامل بازرسی از هر مکان و هر کجا از تأسیسات نظامی و غیرنظامی ایران است.شگفتی رسانه‌های غربی از این امتیاز بزرگ!با بیان چنین مفادی از یک توافق احتمالی در حوزه بازرسی‌های ویژه از ایران، طبق فکت‌شیت آمریکا و اظهارات مقامات این کشور، بسیاری در دنیا شگفت‌زده شده و تعجب کردند که چگونه جمهوری اسلامی چنین تعهداتی را پذیرفته است؛ برای نمونه، نشریه «لس‌آنجلس‌تایمز» در این زمینه می‌نویسد: «پذیرش این فکت‌شیت سختگیرانه از سوی ایران جای تعجب دارد.» روزنامه انگلیسی گاردین از ماهیت بازرسی‌های ویژه که آمریکایی‌ها مدعی پذیرش آن از سوی ایرانی‌ها هستند، بیشتر رونمایی کرده و نوشته است: یکی از موارد تفاهم، بازرسی‌های آژانس درباره ابعاد نظامی احتمالی (PMD) است که در این رابطه، بازرسان باید به قرارگاه‌های نظامی و سپاه پاسداران دسترسی داشته باشند...هدف از بازرسی‌های ویژهآیا هدف غربی‌ها و خصوصاً آمریکایی‌ها از انجام بازرسی‌های ویژه از سوی آژانس، راستی‌آزمایی از ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای ایران است؟ به‌طور قطع آنان چنین هدفی ندارند، زیرا این هدف به‌دست آمده است و آنها به‌خوبی می‌دانند که فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، ماهیت صلح‌آمیزی دارد. هدف آنان دستیابی به تمامی اسرار نظامی و اطلاعات مربوط به قدرت دفاعی ایران است. نباید فراموش کرد که اول آژانس به‌مثابه ابزاری برای جاسوسی در اختیار آمریکا قرار دارد و آمریکایی‌ها دشمن ملت ایران بوده و طی سالیان گذشته همواره ایران را به اقدام نظامی تهدید کرده‌اند، اما به‌دلیل قدرت دفاعی بالای ایران در سطح بازدارندگی توان اجرای تهدیدشان را نداشته‌اند. بنابراین، قدرت بالای دفاعی ایران در برابر هر نوع تهدیدی و از جمله تهدید نظامی آمریکا، مهم‌ترین مشکل پیش روی دولتمردان ایالات متحده است. آمریکایی‌ها از طریق انجام بازرسی‌های ویژه به بهانه نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، می‌خواهند با دستیابی به اسرار و اطلاعات نظامی ایران، افزون‌بر مخدوش کردن استقلال و عزت ایرانیان، قدرت دفاعی کشورمان را نیز تضعیف کنند و از این طریق، زمینه‌ها را برای یک اقدام نظامی احتمالی فراهم آورند.نظر ملت ایران درباره بازرسی‌های ویژهآیا ملت ایران، با توافقی که به غربی‌ها اجازه بازرسی‌های ویژه از هر نقطه ایران و در هر زمان را با هدف دستیابی دشمنان به اسرار نظامی کشور بدهد، موافقند؟ پاسخ این پرسش بسیار روشن است. هیچ‌یک از ایرانیان با چنین توافقی موافق نخواهد بود. حتی آن دسته از ایرانیانی که ممکن است برخورداری کشور از فناوری هسته‌ای را بدون اولویت یا یک موضوع دردسرساز ارزیابی کنند، حاضر به نیستند توافقی را که براساس آن اسرار نظامی و اطلاعات قدرت دفاعی و امنیتی کشور در اختیار بیگانگان و دشمنان قرار گیرد، بپذیرند. دلیل این مخالفت روشن است؛ زیرا مردم ایران بسیار فهیم هستند و دشمن خود را خوب می‌شناسند و زخم‌هایی بزرگ از خدعه‌ها و نیرنگ‌های غربی‌ها به‌لحاظ تاریخی بر تن دارند و برهمین‌اساس، هرگز اجازه نخواهند داد که یک‌بار دیگر تاریخ تکرار شده و با ضعیف‌شدن ایران، سلطه غربی‌ها بر سر کشورمان برگردد. بنابراین، ممکن است در میان گروه‌ها، جریان‌ها و جناح‌های مختلف سیاسی کشور درباره برخی موضوعات، اختلاف سلیقه و اختلاف دیدگاه وجود داشته باشد، اما در مسائل مرتبط با امنیت ملی و ضرورت حفظ قدرت دفاعی و اسرار نظامی کشور، همگی اتفاق‌نظر دارند.بازرسی‌های ویژه از منظر حضرت امام‌خامنه‌ایمقام معظم رهبری به‌عنوان فرماندهی کل قوا و پرچمدار اصلی حفظ استقلال کشور و تأمین عزت ایرانیان و منافع آنان، مذاکرات هسته‌ای را به‌دقت زیر نظر داشته و به ملت از همین‌منظر فرموده‌اند که ان‌شاءالله از ناحیه این مذاکرات به کشور آسیبی نخواهد رسید. در عین‌حال، معظم‌له درباره مذاکرات دغدغه‌هایی دارند و مکرر این دغدغه‌ها را به ملت و مسئولان و به‌ویژه دولت و گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای یادآور می‌شوند. دلیل اصلی دغدغه‌های رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، اهل نیرنگ و خدعه‌بودن غربی‌ها و به‌ویژه آمریکایی‌هاست. در موضوع بازرسی‌های ویژه، حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) با توجه به اهداف پلیدی که دشمنان و به‌ویژه آمریکایی‌ها از این امر دارند، اظهارنظر کرده و بر بسته نگه‌داشتن حریم دفاعی و امنیتی کشور تصریح داشته و این مسیر را مسدود کرده‌اند.معظم‌له در روز پنج‌شنبه، بیستم فروردین‌ماه سال جاری در همین خصوص و در دیدار با مداحان فرموده‌اند: «نکته بعدی که به مسئولین محترم تذکر دادیم و به شما هم عرض می‌کنم، این است که به هیچ‌وجه اجازه داده نشود که به بهانه نظارت، اینها به حریم امنیتی و دفاعی کشور نفوذ کنند، مطلقاً مسئولین نظامی کشور به هیچ‌وجه مأذون نیستند که به بهانه نظارت و به بهانه بازرسی و مانند این حرف‌ها، بیگانگان را به حریم و حصار امنیتی و دفاعی کشور راه بدهند یا توسعه دفاعی کشور را متوقف کنند؛ توسعه دفاعی کشور، توانایی دفاعی کشور، مشت محکم ملت در عرصه دفاعی، این بایستی همچنان محکم بماند و محکم‌تر بشود.»براساس چنین تدبیر و فرمان حکیمانه‌ای که تأمین‌کننده امنیت ملی، استقلال کشور و عزت ایرانیان در پرتو حفظ اسرار نظامی و اطلاعات قدرت دفاعی جمهوری اسلامی حاصل می‌شود، در یک توافق احتمالی، پذیرش بازرسی‌های ویژه با اهداف مذکور در این نوشتار هرگز جایی ندارد. به‌عبارت صریح‌تر، توافق نکردن هسته‌ای، شرف دارد بر توافقی که حاصل آن بر بادرفتن استقلال و به‌خطر افتادن امنیت ملی باشد.دیدگاه سپاه درزمینه بازرسی‌های ویژهدیدگاه نیروهای مسلح درزمینه بازرسی‌های ویژه به‌معنای شکسته‌شدن حریم دفاعی و امنیتی کشور با نفوذ دشمنان به درون پادگان‌ها و مراکز نظامی، براساس تدابیر و فرامین فرماندهی معظم کل قوا در این زمینه شکل گرفته است.سرلشکر فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سردار دهقان، وزیر دفاع و فرماندهان سپاه و ارتش در این زمینه، با صراحت و قاطعیت سخن گفته‌اند و همگی به‌عنوان بازوان ولایت و قدرت دفاعی کشور، بر بسته‌بودن حریم دفاعی و امنیتی کشور تأکید کرده‌اند. از میان این اظهارنظرها، به جملاتی از سردار سلامی، جانشین محترم فرمانده کل سپاه در گفت‌وگوی تلویزیونی با شبکه یک سیما در برنامه «نگاه یک» اشاره می‌شود: سردار سلامی در این گفت‌وگوی زنده تلویزیونی با تصریح بر اینکه به‌عنوان نماینده سیستم دفاعی کشور سخن می‌گوید، اظهار داشت:ـ ایران حتی اجازه فکرکردن درباره بازرسی از عادی‌ترین مکان یا تأسیسات نظامی خود را نمی‌دهد.ـ بازرسی از پادگان‌ها معادل اشغال سرزمین است؛ زیرا همه اسرار و رموز دفاع ما در مراکز نظامی ما تجمیع شده است.ـ صحبت درباره بازدید از مراکز نظامی خیانت و وطن‌فروشی است و اگر کسی این حرف‌ها را بزند، با سرب داغ پاسخ او را خواهیم داد.ـ مطمئن هستم مردان دیپلماتیک ما دارای عزت‌طلبی و ایمان و غیرت هستند و قطعاً اگر دشمن چنین حرفی را بزند، با مشتی دیپلماتیک بر دهان آنان خواهند زد.ـ هیچ‌کس در ایران جلوی جاسوسان و دشمنان فرش قرمز پهن نمی‌کند.بنابراین باید گفت، آرزوی دستیابی غربی‌ها به اسرار نظامی و اطلاعات مربوط به قدرت دفاعی ملت ایران، رؤیایی تعبیرناشدنی است؛ زیرا تمام ایرانیان، اعم از ملت و دولت به‌معنای عام کلمه، بر حفظ اسرار نظامی کشور اجماع‌نظر دارند.